EKONOMIA BEHAWIORALNA - Efekt "Big Brother"

FAKT: Świadomość bycia obserwowanym powoduje, że nasze zachowanie się zmienia - pilnujemy się, staramy się zachowywać zgodnie z przepisami, normami i oczekiwaniami społecznymi.

Kiedy nikt nie patrzy ulegamy pokusie pójścia "na skróty": dłubiemy w nosie, rzucamy niedopałek papierosa czy wypluwamy gumę do żucia na chodnik, nie dajemy napiwku, kasujemy biletu w pustym tramwaju.

Młodzi fani telewizyjnego reality-show być może nie wiedzą, że "Wielki Brat" to postać stworzona przez G. Orwella w powieści "1984".

W powieści jest najwyższym wodzem „Partii”, rządzącej totalitarnym państwem. W rzeczywistości prawdopodobnie nie istnieje i jest po prostu personifikacją totalitarnej władzy dążącej do pełnej kontroli nad wszystkimi aspektami życia obywateli. 

Przedstawiany jest jako głowa mężczyzny w średnim wieku z czarnym wąsem, zazwyczaj wielkich gabarytów. Oczy stylizowane są tak, że wydaje się, że patrzą na każdego, kto je widzi.

Świadomość, że fakt bycia obserwowanym ma znaczący wpływ na zachowanie nie jest odkryciem nowym. To idea obecna w systemach religijnych (Bóg w każdej chwili widzi wszystkie nasze uczynki... ) oraz rozmaitych koncepcjach dotyczących sprawowania władzy i egzekwowania prawa jak np. projekt Panopticonu czyli więzienia skonstruowanego tak, by wszyscy więźniowie byli widoczni dla strażnika a on niewidoczny dla nich, tak by nigdy nie wiedzieli, że w tym momencie nikt na nich nie patrzy.

XVIII-wieczny projekt zoptymalizowanego więzienia autorstwa J.Benthama współcześnie stał się metaforą społeczeństwa, w której kolejne sfery ludzkiego życia tracą status tajemnicy, nasza aktywność jest monitorowana przez podmioty takie jak rząd czy korporacje, by sprawować nad nami władzę.  

Korporacje i tajne służby jednak ukrywają raczej fakt obserwowania nas, więc efekt "Big Brother" nie działa ;). 

WSKAZÓWKA: Jeśli chcesz wpłynąć na zachowanie, zaprojektuj otoczenie tak, aby przed wyborem zachowania ludziom wydawało się, że są pod kontrolą, że obserwują ich czujne oczy. To nie musi być dozorca, współpracownik czy nawet przemysłowa kamera...

PRZYKŁAD: Ludzie częściej myli ręce po wyjściu z toalety, gdy na ścianie umieszczona była... naklejka z parą patrzących na nich oczu. 

Podobnie jak wizerunek ludzkiej twarzy, czy oczu działa.... zdjęcie kokosa, zapewne przez swoje podobieństwo do twarzy człowieka.